Ενημερωτική Έκθεση για τη Σουηδική νομοθεσία με θέμα την αντιμετώπιση της πορνείας – ποινικοποίηση του πελάτη

Σας γνωρίζουμε ότι το Σουηδικό Ινστιτούτο, εποπτευόμενος φορέας του Υπουργείου Παιδείας και Έρευνας της Σουηδίας, παρουσίασε σε ειδική εκδήλωση στις Βρυξέλλες στις 26-11-2014, στο πλαίσιο της επετείου της Παγκόσμιας Ημέρας για την καταπολέμηση της βίας σε βάρος των γυναικών, τη νομοθεσία της Σουηδίας για την αντιμετώπιση της πορνείας. Τα κύρια σημεία της εκδήλωσης συνοψίζονται ως εξής:

– Με νόμο του 1999 (Κεφάλαιο 6 του Ποινικού Κώδικα) ποινικοποιείται η αγορά σεξουαλικών υπηρεσιών. Η βασική φιλοσοφία είναι ότι η ζήτηση αυξάνει τα ποσοστά πορνείας και ο περιορισμός της ζήτησης οδηγεί σε μείωση του αριθμού των θυμάτων πορνείας. Η διαιώνιση της ζήτησης υποθάλπει τόσο την πορνεία όσο και την παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση. Όλος ο πολιτικός κόσμος της χώρας στήριξε από την πρώτη στιγμή το συγκεκριμένο νομοθέτημα, το οποίο εδράζεται στο σουηδικό μοντέλο των ίσων ευκαιριών για όλους τους πολίτες και της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών, όπου δεν χωρεί η αντίληψη ότι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως φύλου, μπορούν να αντιμετωπίζονται ως εμπορεύματα. Η από 3-10-2014 νέα Κυβέρνηση συνασπισμού των Σοσιαλδημοκρατών και των Πρασίνων (δώδεκα άνδρες και δώδεκα γυναίκες Υπουργοί) έχει εκφράσει δημόσια την πρόθεσή της να επεκτείνει την εφαρμογή του νόμου σε όλους τους πολίτες της χώρας που βρίσκονται στο εξωτερικό.

– Η μέγιστη ποινή είναι φυλάκιση ενός έτους, ενώ υπάρχει διαβάθμιση ποινών (π.χ. χρηματικά πρόστιμα, επιβολή ποινών με αναστολή, ημερήσια πρόστιμα). Επισημαίνεται ότι οι ποινές αυξάνονται, όταν τα παραπτώματα σχετίζονται με άλλες διατάξεις του Ποινικού Κώδικα (π.χ. απαγωγή, χρήση βίας, μαστροπεία). Σύμφωνα με έρευνα του 2008, ο μέσος όρος ηλικίας των χρηστών σεξουαλικών υπηρεσιών με αμοιβή είναι μεταξύ 30 και 50 ετών και προέρχονται από όλα τα κοινωνικά στρώματα. Έχει υπολογιστεί ότι στα τέλη της δεκαετίας του 1970 στη Σουηδία υπήρχαν πεντακόσια πορνεία και περίπου τρεις χιλιάδες εκδιδόμενες γυναίκες. Η έρευνα του 2008 κατέδειξε μείωση των χρηστών σεξουαλικών υπηρεσιών με αμοιβή της τάξης του 7,9% έως 13,6%  μετά την εφαρμογή του νόμου. Επίσης, το 70% της κοινής γνώμης τάσσεται υπέρ του νόμου ως μέσου για την αντιμετώπιση της πορνείας. Συνεπώς, οι όποιες αντιδράσεις σωματείων ιερόδουλων αποτελούν ισχνή μειοψηφία.

– Σύμφωνα με έρευνα του 2007, περίπου διακόσιες γυναίκες εκπορνεύονται στο δρόμο στη Στοκχόλμη των 1,3 εκατομμυρίων κατοίκων, εβδομήντα στο Μάλμοε και τριάντα στο Γκέτεμποργκ, τις τρεις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας. Η σύγκριση είναι δυσανάλογη με το Άμστερνταμ των 750.000 κατοίκων, όπου ο αριθμός των εκπορνευόμενων ατόμων ανέρχεται στα 20.000-35.000. Από την 1-7-2002 έως την 1-1-2009 εικοσιεννέα άτομα καταδικάστηκαν στη Σουηδία για εμπορία ανθρώπων με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση.

– Η Σουηδία θεωρείται «κακή περίπτωση» για τους διακινητές ανθρώπων και η νομοθεσία αποθαρρύνει την εκτεταμένη εμπορία γυναικών (κυρίως για σεξουαλική εκμετάλλευση), καθώς και ανδρών και παιδιών (κυρίως εξαναγκαστική εργασία σε γεωργικές εργασίες και επαιτεία). Ήδη από το 1997 έχει θεσμοθετηθεί στη Σουηδική Αστυνομία ο Εθνικός Εισηγητής κατά της διακίνησης ανθρώπων, ενώ στη χώρα λειτουργεί Εθνική Ομάδα Δράσης για την αντιμετώπιση της πορνείας και της εμπορίας ανθρώπων.

– Είναι μύθος ότι η πορνεία είναι επιλογή. Η πορνεία οδηγεί σε περιθωριοποίηση και οι περιπτώσεις που συναντά η Σουηδική Αστυνομία αποκαλύπτουν προσωπικά δράματα νεαρών γυναικών, κυρίως από τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και τη Νιγηρία, οι οποίες εξαναγκάζονται, με την απειλή ή τη χρήση λεκτικής και σωματικής βίας, να εκπορνευτούν. Οι περισσότερες από αυτές τις γυναίκες δεν επιθυμούν να δεχθούν τις υπηρεσίες στήριξης της Πρόνοιας και επιστρέφουν στο χώρο της πορνείας λόγω των άθλιων συνθηκών στο οικογενειακό τους περιβάλλον. Τα θύματα διακίνησης συνήθως προωθούνται μέσω άλλων διαύλων σε τρίτες χώρες, δεδομένου ότι το πλαίσιο είναι ασφυκτικό εντός του σουηδικού εδάφους. Το 2013 καταγράφηκαν 41 περιπτώσεις διακίνησης γυναικών με σκοπό την πορνεία και δύο άτομα καταδικάστηκαν σε φυλάκιση για το συγκεκριμένο ποινικό αδίκημα. Αναμφίβολα, το οργανωμένο έγκλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί συνολικά σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.

– Το 2002 ο Σουηδός σκηνοθέτης Lukas Moodysson τάραξε τα λιμνάζοντα νερά του ευρωπαϊκού καθωσπρεπισμού με την ταινία «Lilja 4-ever». Η ταινία διαπραγματεύεται με τον πλέον σκληρό τρόπο την αληθινή ιστορία ενός δεκαεξάχρονου κοριτσιού από τη Λιθουανία, το οποίο αυτοκτόνησε πηδώντας από τη γέφυρα ενός αυτοκινητόδρομου στο Μάλμοε μην αντέχοντας τη σεξουαλική εκμετάλλευση ως θύμα διακίνησης και εμπορίας.

– Η Αστυνομία της Στοκχόλμης έχει την εξής διοικητική διάρθρωση: α)Τμήμα για Θέματα Πορνείας (έξι αστυνομικοί και ένας/μία κοινωνικός/-ή λειτουργός) -καταδιώκει τους αγοραστές σεξουαλικών υπηρεσιών, β)Τμήμα για Θέματα Διακίνησης και Εμπορίας Ανθρώπων (εικοσιπέντε αστυνομικοί και ένας/μία κοινωνικός/-ή λειτουργός) – καταδιώκει τους μαστροπούς και τους διακινητές.

– Η νομοθεσία της Σουηδίας για την αντιμετώπιση της πορνείας έχει αποτελέσει παράδειγμα καλής πρακτικής για σημαντικό αριθμό κρατών. Το 2009 η Νορβηγία και η Ισλανδία τροποποίησαν την εθνική τους νομοθεσία και οι χρήστες σεξουαλικών υπηρεσιών με αμοιβή διώκονται πλέον ποινικά. Η Νορβηγία έχει προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα μέσω της ποινικοποίησης της αγοράς σεξουαλικών υπηρεσιών στο εξωτερικό. Επίσης, ο Καναδάς, η Νότια Αφρική, η Νότια Κορέα, η Ιρλανδία και η Γαλλία έχουν επηρεαστεί από το σουηδικό μοντέλο στην εθνική τους νομοθεσία σε αυτό τον τομέα.

– Για επίλογο, παραθέτουμε στην ελληνική μετάφραση τη βασική αρχή της συγκεκριμένης νομοθεσίας:

«Θα μπορούσε να είναι ο γείτονάς σου, ακόμα και ο καλύτερος φίλος σου. Ή ίσως είναι συνάδελφος στη δουλειά ή κάποιος που μίλησες σε ένα πάρτυ το προηγούμενο Σαββατοκύριακο. Φαίνεται να ζει μία κανονική ζωή – είναι παντρεμένος, έχει παιδιά, μία καλή δουλειά – με άλλα λόγια, είναι ένας συνηθισμένος τύπος. Αλλά όμως αγοράζει σεξουαλικές υπηρεσίες και συνεπώς στηρίζει την αγορά της σεξουαλικής εκμετάλλευσης, την πορνεία και την εμπορία ανθρώπων. Και σύμφωνα με τον Σουηδικό νόμο είναι εγκληματίας».