Η έμφυλη διάσταση της βίας και του εκφοβισμού στο σχολείο (UNESCO, Ιανουάριος 2017)
ΣΧΕΤ.: α) Το Δ1/1930/18-11-2015 έγγραφό μας με θέμα «Ενημερωτική έκθεση για τη συμμετοχή της Γ.Γ.Ι.Φ. στις εργασίες της 38ης Γενικής Διάσκεψης της UNESCO»: http://old.isotita.gr/index.php/news/2347 .
β) Το από 26-11-2015 δελτίο τύπου της Γ.Γ.Ι.Φ. με θέμα «Η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων ανέδειξε την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών ως καταλύτη ειρήνης και προόδου στην 38η Γενική Διάσκεψη της UNESCO»: Συνδιάσκεψη Unesco .
γ) Το από 25-4-2016 έγγραφό μας με θέμα «Επαναβεβαίωση του πρωταγωνιστικού ρόλου της ισότητας των φύλων από δύο Διεθνείς Οργανισμούς (UNESCO και Κοινοπολιτεία των Εθνών, Απρίλιος 2016)»:http://old.isotita.gr/index.php/news/2637 .
δ) Το από 20-5-2016 έγγραφό μας με θέμα «Το παγκόσμιο πρόβλημα της βίας κατά των ατόμων ΛΟΑΤ στο χώρο της εκπαίδευσης (UNESCO, Μάιος 2016)»: http://old.isotita.gr/index.php/news/2669 .
ε) Το από 3-6-2016 δελτίο τύπου της Γ.Γ.Ι.Φ. για το θέμα της βίας κατά των ατόμων ΛΟΑΤ στην εκπαίδευση: Πρόβλημα βίας στην εκπαίδευση .
στ) Το από 6-6-2016 έγγραφό μας με θέμα «Ευρεία αναγνώριση από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης της επιτυχημένης δημόσιας δράσης της Γ.Γ.Ι.Φ. για το παγκόσμιο πρόβλημα της βίας κατά των ατόμων ΛΟΑΤ στην εκπαίδευση»: http://old.isotita.gr/index.php/news/2698 .
ζ) Το από 21-12-2016 δελτίο τύπου της Γ.Γ.Ι.Φ. με θέμα «Συνεργασία της Γ.Γ.Ι.Φ. με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής»:
η) Το από 16-1-2017 δελτίο τύπου της Γ.Γ.Ι.Φ. με θέμα «Επιμορφωτική ημερίδα για τους νέους μαθητικούς διαγωνισμούς ψηφιακής δημιουργίας της Γ.Γ.Ι.Φ.»: Δελτίο τύπου για ημερίδα .
Σε συνέχεια των ανωτέρω σχετικών εμπεριστατωμένων εγγράφων της Διεύθυνσης Ανάπτυξης & Υποστήριξης Πολιτικών Ισότητας των Φύλων της Γ.Γ.Ι.Φ., σας γνωρίζουμε ότι ο Εκπαιδευτικός, Επιστημονικός και Πολιτιστικός Οργανισμός του Συστήματος του ΟΗΕ (UNESCO) δημοσιοποίησε μία άκρως ενδιαφέρουσα έκθεση συνολικής έκτασης 54 σελίδων στην αγγλική γλώσσα για το παγκόσμιο πρόβλημα της βίας και του εκφοβισμού στο σχολείο (σχετικός σύνδεσμος από τον ιστότοπο της UNESCO: UNESCO). Η επίσημη παρουσίαση της εν λόγω έκθεσης έγινε στο πλαίσιο του Διεθνούς Συμποσίου για το θέμα του σχολικού εκφοβισμού, το οποίο διεξάγεται στη Σεούλ το διάστημα 17-19/1/2017.
Ακολουθούν ορισμένα βασικά ευρήματα της έκθεσης:
α) η σχολική βία περιλαμβάνει τη σωματική βία (συμπεριλαμβανομένης της σωματικής τιμωρίας), την ψυχολογική βία (συμπεριλαμβανομένης της λεκτικής), τη σεξουαλική βία (συμπεριλαμβανομένων του βιασμού και της παρενόχλησης), καθώς και τον εκφοβισμό (συμπεριλαμβανομένου του εκφοβισμού μέσω διαδικτύου), ενώ ασκείται από τον μαθητικό πληθυσμό, το διδακτικό προσωπικό και το λοιπό διοικητικό και βοηθητικό προσωπικό του σχολείου
β) υπολογίζεται ότι 246 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι, κορίτσια και αγόρια, πέφτουν θύματα σχολικής βίας κάθε χρόνο σε ολόκληρο τον κόσμο με έξι βασικές κατευθύνσεις:
– αναπηρία
– φύλο
– φτώχεια
– διαφορετικότητα (εθνότητα, γλώσσα, πολιτιστικό υπόβαθρο, μεταναστατευτικοί/προσφυγικοί πληθυσμοί)
– εξωτερική εμφάνιση
– σεξουαλικός προσανατολισμός/ταυτότητα φύλου
γ) τρεις είναι οι βασικές κατηγορίες για την εμφάνιση φαινομένων σχολικής βίας: εξωτερική εμφάνιση/φυσικά χαρακτηριστικά σε ποσοστό 25%, διαφορετικότητα λόγω εθνότητας ή φυλής σε ποσοστό 25%, φύλο ή σεξουαλικός προσανατολισμός σε ποσοστό 25%
δ) τα θύματα σχολικής βίας απευθύνονται για βοήθεια σε ποσοστό 30% σε κάποιο ενήλικο άτομο ή σε άτομο του φιλικού περιβάλλοντος, σε ποσοστό μικρότερο του 10% στο διδακτικό προσωπικό, ενώ είναι άκρως ανησυχητικό το γεγονός ότι υπάρχουν θύματα βίας και εκφοβισμού που δεν μοιράζονται το πρόβλημά τους με κανένα άλλο πρόσωπο σε υψηλό ποσοστό της τάξης του 30%.
Η έκθεση της UNESCO περιλαμβάνει ξεχωριστή ενότητα στη σελίδα 18 της έντυπης έκδοσης για την έμφυλη διάσταση του φαινομένου, ενώ η έκθεση στο σύνολό της περιλαμβάνει στατιστικά στοιχεία με βάση το φύλο:
1) καταγράφονται περισσότερα περιστατικά πάλης στο σχολείο μεταξύ αγοριών σε σχέση με τα κορίτσια
2) στη Μάλτα το 61% των αγοριών χρησιμοποίησε σωματική βία για να εκφοβίσει τον μαθητικό πληθυσμό έναντι 30% των κοριτσιών, ενώ η απομόνωση ως μορφή σχολικού εκφοβισμού χρησιμοποιήθηκε από τα κορίτσια σε ποσοστό 43% έναντι 26% από τα αγόρια
3) σύμφωνα με έρευνα του 2012 στις ΗΠΑ, τα κορίτσια πέφτουν θύματα διαδικτυακού εκφοβισμού σε συνδυασμό με τον σχολικό εκφοβισμό συχνότερα σε σχέση με τα αγόρια (ποσοστά 11% και 8% αντίστοιχα), ενώ και έκθεση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ το 2016 καταδεικνύει την αρνητική πρωτιά των έφηβων κοριτσιών στο χώρο του διαδικτυακού εκφοβισμού, ο οποίος συχνά συνοδεύεται από σεξουαλική κακοποίηση (π.χ. διασπορά μηνυμάτων και εικόνων σεξουαλικού περιεχομένου, εξακολουθητική παρενόχληση από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σεξουαλικός εκβιασμός)
4) σε έκθεση του ΟΗΕ το 2006 για τη βία κατά των παιδιών αναφέρεται ότι στην Κίνα το 17% των κοριτσιών και το 23% των αγοριών ηλικίας 13-15 ετών ανέφεραν ότι είχαν πέσει θύματα σχολικού εκφοβισμού τις προηγούμενες τριάντα ημέρες, ενώ στη Ζάμπια τα αντίστοιχα ποσοστά εκτοξεύονται στο 67% για τα κορίτσια και στο 63% για τα αγόρια
5) στην ίδια έκθεση έτους 2006, τα ποσοστά για τη Σουηδία ήταν 15% για αγόρια και κορίτσια, ενώ στη Λιθουανία το ποσοστό άγγιξε το δυσθεώρητο 65%
6) το 98% των κοριτσιών και το 100% των αγοριών στο Λάος έχουν δηλώσει ότι έχουν υπάρξει αυτόπτες μάρτυρες περιστατικών σχολικού εκφοβισμού, όπου τα θύματα ήταν κυρίως κορίτσια και άτομα εθνικών μειονοτήτων
7) στην Ευρώπη, όπου το 80% των παιδιών ηλικίας 5-14 ετών χρησιμοποιούν κινητά τηλέφωνα, η αναλογία των παιδιών και των εφήβων ηλικίας 9-16 ετών που έχουν εκτεθεί σε εκφοβισμό μέσω διαδικτύου, έχει αυξηθεί την περίοδο 2010-2014 από το 8% στο 12%, ειδικά για τα κορίτσια και τα άτομα μικρότερων ηλικιών (π.χ. μηνύματα μίσους, διακίνηση συνδέσμων από ιστότοπους φιλικά διακείμενους προς την ανορεξία και την αυτοκαταστροφή)
8) σε έρευνα στις ΗΠΑ το 2013, το 15% των εφήβων παρενοχλήθηκαν ηλεκτρονικά το προηγούμενο σχολικό έτος και τα κορίτσια ανέφεραν το γεγονός σε ποσοστό 21% έναντι του μονοψήφιου 9% από τα αγόρια
9) σε έρευνα στον Καναδά το 2013, το 18% των κοριτσιών έναντι 8% των αγοριών είχαν υποστεί εκφοβισμό μέσω διαδικτύου
10) περίπου 120 εκατομμύρια κορίτσια και έφηβες, δηλαδή αναλογία ένα προς δέκα, έχουν υποστεί σεξουαλική βία παγκοσμίως με καταγεγραμμένα υψηλά ποσοστά σεξουαλικής παρενόχλησης στο σχολείο σε πολλές χώρες (π.χ. στη Νότια Αφρική το 8% των μαθητριών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχουν υποστεί σοβαρή σεξουαλική επίθεση ή βιασμό μέσα στο σχολείο, στη Γερμανία το 6,2% των μαθητριών και στο Βέλγιο το 1,1% των μαθητριών έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά, στην Κένυα μία στις πέντε γυναίκες που έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής βίας πριν την ηλικία των 18 ετών, δήλωσαν ότι το πρώτο περιστατικό συνέβη στο σχολείο, ενώ στον Καναδά ένα στα τέσσερα κορίτσια έχουν βιώσει σεξουαλική παρενόχληση μέσα στο σχολείο).
Η βία και ο εκφοβισμός στο σχολείο επηρεάζει τη διανοητική και συνθηματική υγεία του ατόμου (π.χ. κατάθλιψη, φόβος, ανησυχία, ένταση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, έλλειψη εμπιστοσύνης, αυτοκτονία), ενώ έχει υπολογιστεί ότι στη Μεγάλη Βρετανία ένα 16χρονο άτομο θύμα σχολικού εκφοβισμού κινδυνεύει να εγκαταλείψει την εκπαίδευση, να μείνει άνεργο ή χωρίς κατάρτιση, καθώς να έχει χαμηλότερες απολαβές κατά τη διάρκεια του ηλικιακού βίου 23-33 ετών δύο φορές περισσότερο έναντι όσων δεν έχουν υποστεί εκφοβισμό κατά τη διάρκεια της σχολικής τους φοίτησης (δηλαδή, και αρνητικές συνέπειες στην οικονομική ευημερία του πλανήτη).
Η απάντηση στο σχολικό εκφοβισμό και τη βία πρέπει να περιλαμβάνει τα κάτωθι:
– υποστηρικτικό νομικό περιβάλλον
– δικτύωση και ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων πλευρών (συμπεριλαμβανομένων των παιδιών και των νέων)
– ολοκληρωμένες ποιοτικές δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης
– αποτελεσματικοί μηχανισμοί αναφοράς και αποτελεσματικές υποστηρικτικές υπηρεσίες
– στατιστική καταγραφή, αξιολόγηση και αξιοποίηση των δεδομένων
– ανάπτυξη ικανοτήτων τόσο του εκπαιδευτικού και του διοικητικού/υποστηρικτικού προσωπικού των σχολείων όσο και του μαθητικού πληθυσμού στο σύνολό του χωρίς ίχνος διάκρισης λόγω φύλου ή λοιπών χαρακτηριστικών.
Αξίζει να επισημανθεί ότι η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων προβαίνει σε μία σειρά από δράσεις στο χώρο της εκπαίδευσης, όπως:
α) θεσμοθετημένη συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας & Θρησκευμάτων
β) επιμορφωτικά προγράμματα εκπαιδευτικών σε θέματα ισότητας των φύλων σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης
γ) δικτύωση με φορείς της εκπαιδευτικής κοινότητας
δ) δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του μαθητικού πληθυσμού
ε) διεξαγωγή πανελλήνιων διαγωνισμών αφίσας και ψηφιακής δημιουργίας υπέρ της ουσιαστικής ισότητας των φύλων σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Η συγκεκριμένη δράση ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της Διεύθυνσης Ανάπτυξης & Υποστήριξης Πολιτικών Ισότητας των Φύλων της Γ.Γ.Ι.Φ. εντάσσεται στο θεματικό πεδίο «Γυναίκες και Εκπαίδευση» και υλοποιείται στο πλαίσιο αξιοποίησης όλων των εργαλείων στον αγώνα για την επίτευξη της ουσιαστικής ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών, σύμφωνα και με τις κατευθυντήριες γραμμές των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (Ατζέντα 2030).
